Jak wspomagać sen niemowlaka?
Sen, specyficzny stan organizmu, jest czasem regeneracji, relaksu, wyciszenia i odpoczynku oraz ma istotny wpływ na organizację pamięci. Aby rozwój dziecka przebiegał prawidłowo, w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuje dostatecznie dużo snu. W przypadku małych dzieci, których ośrodkowy układ nerwowy nie jest jeszcze dojrzały, sen stanowi bardzo ważną rolę w procesie zdrowotnym. To właśnie podczas głębokiego snu przez przysadkę mózgową wydzielana jest somatotropina (hormon wzrostu), która stymuluje wzrost kości długich i narządów wewnętrznych, odpowiedzialna jest za przybieranie na wadze oraz procesy naprawcze. Stąd powiedzenie, że „gdy dziecko śpi, to rośnie” albo „sen jest najlepszym lekarstwem”. W pierwszym roku życia dziecka mózg wykonuje ogromną pracę podczas drzemek w ciągu dnia czy snu nocnego. Analizuje, przetwarza, segreguje i zapamiętuje wszystkie informacje i doświadczenia uzyskane w trakcie aktywności dziecka. Rytm aktywności i snu musi być jednak świadomie przez rodziców wypracowany.
Ile snu na dobę potrzebuje dziecko?
Noworodek śpi ok. 20 h na dobę; niemowlę 4-12 miesięczne do 12-16 h. W 7 miesiącu pojawia się tzw. lęk separacyjny powodujący gorsze zasypianie, gdy dziecko nie widzi mamy w pobliżu. Roczniak powinien spać 14 godzin, a dwulatek do 11 godzin dziennie. Dodatkowo w ciągu dnia potrzebuje jeszcze dwóch drzemek. Natomiast przedszkolak w wieku 3- 5 lat od 10 do 13 h na dobę. Może potrzebować jeszcze drzemki, ale bardzo krótkiej. Małe dzieci, które niedosypiają mają problemy z koncentracją i zapamiętywaniem, nie radzą sobie z regulowaniem nastrojów, są zmęczone, co objawia się marudzeniem, płaczliwością i rozdrażnieniem, czasami nawet agresją.
Oto swoisty dekalog wskazówek, podpowiedzi, propozycji, jak pomóc dziecku, by spało spokojnie i długo oraz pozwalało pospać mamie i tacie.
1.Przytulaj i otulaj.
Noworodek nie lubi przestrzeni i pustki. Boi się ich, źle się w nich czuje. To pozostałość z życia prenatalnego, kiedy w brzuchu mamy było tzw. 4c- cicho, ciemno, ciepło, ciasno. To zna, wtedy było bezpiecznie. Dlatego w uspokojeniu, wyciszeniu, odprężeniu pomaga przytulanie do rodziców, szczególnie do mamy, której ciało doskonale zna. Można też otulić delikatnie bawełnianym kocykiem, aby unieruchomić rączki i nóżki. Niektóre lubią otulenie główki dłonią rodzica.
2.Balansuj, kołysz, noś ...
Rytmiczny ruch usypia noworodki. Jest to również pozostałość, gdy 9 miesięcy usypiało noszone, kołysane, bujane ruchem poruszającej się mamy. Domaga się tego czego dotychczas doświadczało. Często kobiety w ciąży mówią, że ich maleństwa dają o sobie znać (kopią, mocno poruszają się) w nocy, budząc się, gdy mama pozostaje w bezruchu. Noworodkowi rytmiczny ruch nadal kojarzy się z porą snu. Dlatego szybciej zaśnie, gdy będzie bujane na rękach, noszone w chuście, kołysane w hamaczku, wożone w wózku.
3.Skorzystaj z tzw. „białego szumu”...
Czyli jednostajny dźwięk wytworzony przez suszarkę, pralkę, odkurzacz, wentylator czy okap kuchenny. I znowu jego uspokajające działanie na noworodka przypomina środowisko panujące w brzuchu mamy, czyli przytłumione dźwięki, hałas amortyzowany przez wody płodowe czy szum przepływającej krwi pępowinowej. „Biały szum” budzi dobre skojarzenia, dlatego włączony w porze drzemki i na noc będzie wyraźnym sygnałem, że pora już na sen.
4.Pomóż dziecku odróżnić dzień od nocy.
Noworodki nie rozpoznają dnia i nocy, bo ich doba składa się z okresów snu przeplatanych karmieniami, zmianą pieluszki, innymi czynnościami pielęgnacyjnymi oraz krótkim, później coraz dłuższym czasem czuwania i aktywności. Noworodek nie wie, że noc to pora odpoczynku, dzień- aktywności. Trzeba go tego nauczyć. Dlatego w nocy nie należy mu dostarczać dodatkowych bodźców, np. przewijać, gdy niezbędne, karmić przy przyciemnionym świetle, nie mówić do niego, zachowywać się cicho. To pomoże dziecku zrozumieć czym charakteryzuje się noc. Natomiast w ciągu dnia zadbać, aby przebywało w pomieszczeniach jasno oświetlonych i wypełnionych zwykłymi domowymi odgłosami, zapełnić jego czas aktywności swoją obecnością, miłością, troską, zainteresowaniem i zabawą. Po 6 miesiącu życia maluch zaczyna odróżniać dzień od nocy, kształtując wewnętrzny wzorzec, podobny do dorosłego.
5.W sypialni.
5a.W pierwszych miesiącach życia ciemność przypomina dziecku czas sprzed narodzin i działa na nie kojąco. Pomaga lepiej przesypiać noce. Przyćmione, nastrojowe światło w sypialni maluszka pozwoli mu szybko rozpoznać otoczenie w razie nocnej pobudki. Około 2 roku życia wyobraźnia dziecka może wywołać lęk przed ciemnością. Do tego czasu zaciemnienie jest sprzymierzeńcem rodziców i warto pomóc mu, by zrozumiał, że nadszedł czas odpoczynku.
5b.Kolejnym z czynników wpływających na jakość i efektywność snu dziecka, odpowiedniej regeneracji organizmu i jego łatwiejsze zasypianie jest temperatura powietrza. Nie powinna przekraczać 22oC. Należy też przewietrzyć pokój. Przegrzanie ciała podczas wypoczynku powoduje reakcję obronną organizmu, uruchamiając cały system termoregulacji, próbując schłodzić ciało nie skupiając się na procesach regenerujących. Tzn., jeżeli niemowlę śpi w ciepłym pomieszczeniu będzie budziło się rozdrażnione, marudne, niewyspane. Natomiast obniżenie wewnętrznej temperatury ciała powoduje, że cały organizm przestawia się na sen.
5c.Do snu należy ubrać dziecko w piżamkę, która nie krępuje ruchów, jest przewiewna, wykonana z naturalnego materiału (najlepiej 100% bawełna). Jeżeli niemowlę odkrywa się w nocy dobrym rozwiązaniem jest lekki śpiworek. Istotny jest dobór chłonnej, dopasowanej, wygodnej pieluszki jednorazowej.
5d.Ze względu na to, że noworodek często odczuwa głód i kilkakrotnie trzeba go karmić w ciągu nocy wiele matek bierze go do siebie do łózka. Natomiast jeśli rodzice chcą spać sami, a czują się najlepiej blisko dziecka, można wykorzystać dostawkę do łóżka. Równie prawidłowe jest układanie maleństwa do własnego łóżeczka, które stoi w sypialni rodziców czy w pokoju dziecięcym. Ważne, aby drzwi były niedomknięte słysząc ewentualne niepokojące odgłosy. Istotne jest, żeby okazywać dziecku swoje uczucia dostosowane do własnych potrzeb i aby wszyscy czuli się dobrze.
6.Harmonogram dnia.
Jest bardzo ważny, ale noworodek, który dopiero stoi na początku swej drogi przez życie musi zaadoptować się do zupełnie nowego środowiska. Przez pierwsze 6 tygodni trudno mówić o ustalonym planie dnia. Jego sen zależy od tego, czy jest najedzony, czy nie dokuczają mu problemy brzuszkowe i czy czuje naturalną potrzebę bliskości. Ustabilizowany dobowy rytm zaczyna się po okresie noworodkowym, kiedy po zaaklimatyzowaniu się do nowych funkcji życiowych, jest już bardziej świadomy i kontaktowy. Warto wtedy uczyć maleństwo, że sen nocny zaczyna się o konkretnej godzinie, poprzedzony rytuałami. Wyjątkowo ważna dla dziecka jest regularność, przewidywalność, powtarzalność i cykliczność czynności i zdarzeń.
7.Zadbaj o rytuały.
Małe dzieci funkcjonują o wiele lepiej, jeśli wprowadzi się do ich harmonogramu dnia stałe rytuały, które gwarantują efektywniejszy sen. Duża aktywność, zabawa, u starszego turlanie się po materacu, łaskotki itp. są frajda dla dziecka, ale nie wieczorem, tuż przed snem. Dobrym sposobem na wyciszenie jest ograniczenie bodźców, wykonanie po kąpieli o stałej porze delikatnego masażu. Dołączając przygaszone światło, ewentualnie „biały szum” i cichą muzykę lub kołysankę albo przeczytanie bajki, karmienie, kołysanie sprawi, że maluszek będzie rozluźniony, odprężony, spokojny. Istotne, aby podczas tych czynności panowała atmosfera spokoju, relaksu. Dziecko wyczuwa emocje dorosłych i przejmuje je. Powtarzające się czynności będą oznaczały, że zbliża się pora jego snu.
8.Nie przemęczaj dziecka.
Czasami rodzice uważają, że dziecko będzie lepiej spało w nocy, jeśli nie dośpi w dzień. Tymczasem jest odwrotnie. Mniej snu w ciągu dnia sprawia, że wieczorem w organizmie maluszka wytwarza się nadmiar adrenaliny utrzymującej organizm w czujności i kortyzolu. Mimo zmęczenia nie jest w stanie wyciszyć się i zasnąć, a kiedy już mu się uda, to śpi płytko i niespokojnie. Wypoczęte dziecko śpi zdecydowanie lepiej.
9.Nocne budzenie jest normalne.
Sen nie jest stanem równomiernym. W nocy następują po sobie kilkakrotnie fazy snu głębokiego i płytkiego. W czasie snu dziecko na krótko budzi się i jest to normalne zjawisko.
10.Warto zaoferować przytulankę
Dającą poczucie bezpieczeństwa, szczególnie, gdy pachnie mamą. Można wprowadzić od 5 miesiąca, np. kawałek miękkiego materiału z doszytą główką zwierzątka, która nadaje się do miętoszenia w dziecięcych rączkach. Pluszowe zabawki można dać po 12 miesiącu, jednak trzeba pamiętać, żeby nie miały małych elementów, które mogą się oderwać, co groziłoby połknięciem.
Dlaczego sen jest ważny dla dzieci?
Sen niemowląt jest istotnym czynnikiem ich prawidłowego rozwoju. Pozwala on na regenerację organizmu, relaks, odpoczynek i wyciszenie. Niespokojny sen u niemowlaka może prowadzić nie tylko do frustracji rodziców i samego dziecka, ale także powodować zaburzenia i problemy u rosnącego niemowlaka. Ponieważ noworodki nie odróżniają dnia od nocy, a ich dobowy harmonogram jest uzależniony od potrzeb fizjologicznych, dlatego rytmu spania należy ich nauczyć, tym samym zapewniając zdorwy sen niemowlaka. W tym celu warto wykorzystać bodźce, które dziecko zna jeszcze z okresu prenatalnego. Na spokojny sen niemowlaka mają między innymi wpływ poczucie bezpieczeństwa oraz bliskość rodzica. Kołysanie i tzw. „biały szum” pozwolą dziecku się uspokoić oraz poczuć jak w łonie matki. Sen niemowlaka w dzień i jego jakość ma istotny wpływ na jego spokojny sen w nocy. Niespokojny sen niemowlaka w nocy może być również spowodowany złą temperaturą i przegrzewaniem się dziecka, dlatego warto zadbać o jego maksymalny komfort i wygodę przy doborze piżamki, kocyka, śpiworka lub kołderki.
Pierwsze tygodnie życia są trudnym okresem dla maluszka, który przyzwyczaja się do nieznajomego mu środowiska. Różnorodność bodźców, a także dolegliwości wieku niemowlęcego, takie jak kolka, mogą powodować nerwowy sen niemowlaka. Jednak otoczony troską i miłością maluch powoli uczy się rytmów dnia i nocy, co z czasem owocuje spokojnym snem.
Piśmiennictwo
- Kaczmarek M., Wpływ snu na rozwój dziecka, Opieka okołoporodowa 1(2019)
- Zahn A.K., Każde dziecko może nauczyć się spać?, Media Rodzina Poznań 2016
Autor: Położna Beata Wesołowska
Beata Wesołowska - jestem położną z 30-letnim stażem w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym przy ul. M. Kamieńskiego we Wrocławiu na Oddziale Neonatologii z Pododdziałem Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka oraz Wcześniaków. Od początku drogi zawodowej podmiotem mojej codziennej pracy jest Noworodek i Jego Mama.
Poza stałą pracą w szpitalu od 2016r. prowadzę zajęcia edukacji okołoporodowej dla młodych Rodziców we Wrocławskiej Szkole Rodzenia, od 8 lat współpracuję z firmą Bayer jako ambasadorka marki Bepanthen i odwiedzam Rodziców w ramach wizyt patronażowych jako położna środowiskowo- rodzinna.
L.PL.MKT.02.2021.7979
Czytaj Więcej
Chłopiec czy dziewczynka
Okolica narządów płciowych niemowlęcia wymaga szczególnej pielęgnacji, ponieważ skóra w tym miejscu jest bardzo wrażliwa. Toaletę miejsc intymnych należy wykonywać nie tylko podczas kąpieli, ale najlepiej przy każdorazowej zmianie pieluszki.
Ciemieniucha niemowlęca
Ciemieniucha to grube żółte łuski powstałe na skórze maluszka w efekcie nadmiernego działania gruczołów łojowych dziecka. Ciemieniucha na głowie dziecka nie daje żadnych dolegliwości, poza tym, że utrudnia skórze oddychanie. Warto jednak zadbać o kondycję główki maluszka.
Czy ząbkowanie może wywołać pieluszkowe zapalenie skóry?
Okres ząbkowania, który często następuje około szóstego miesiąca życia, jest trudny zarówno dla rodziców, jak i dla dziecka. W tym okresie dziecko bywa nie w humorze, łatwo się irytuje i pojawiają się u niego pewne drobne objawy, które powszechnie tłumaczy się ząbkowaniem.