Atopowe Zapalenie Skóry (AZS) u dzieci i niemowląt

Pomoc w walce z AZS u niemowląt

Głównym i najbardziej uciążliwym objawem AZS jest uczucie swędzenia. Aby uniknąć jego występowania warto stosować profilaktykę. Czynniki wywołujące AZS są różnorodne. Osoby, u których stwierdzono występowanie tej jednostki chorobowej powinny unikać przegrzewania organizmu i pocenia, a więc nadmiernego wysiłku fizycznego, przebywania w gorących pomieszczeniach, a czasem nawet jedzenia ostrych potraw. Małe dzieci powinny być ubierane „na cebulkę”, aby ograniczyć przegrzewanie i pocenie prowadzące do występowania swędzenia.

Jeżeli wybieramy się z niemowlęciem lub dzieckiem na basen, powinniśmy unikać tych z silnie chlorowaną wodą i skierować się raczej do zbiorników z naturalnie czystą wodą lub z wodą ozonowaną.

Należy unikać odzieży wełnianej, a także mniej delikatnych tkanin, które mogą podrażniać skórę. Również pranie powinno odbywać się w środkach przeznaczonych dla alergików czy przy użyciu płatków mydlanych. Konieczne jest dokładne płukanie tkanin i unikanie stosowania wybielaczy i środków zapachowych.

Równie ważna jest odpowiednia temperatura pomieszczeń. Uważa się, że idealne jest utrzymywanie temperatury na poziomie 18-20 stopni Celsjusza i wilgotności 70-80 proc. Pomieszczenia, gdzie przebywa chory powinny być czyste i pozbawione dymu papierosowego. W miastach, warto stosować nawilżacze lub oczyszczacze powietrza, bowiem również smog może być przyczyną podrażniania skóry osoby cierpiącej na AZS. Jeśli to możliwe, warto też ograniczyć stres, który prowadzi do nasilenia objawów choroby.

Jak pielęgnować skórę dziecka z AZS?

Związane z AZS silne uczucie swędzenia jest szczególnie trudny do zniesienia dla dzieci. Może powodować rozdrażnienie, niepokój, a nawet bezsenność, co wywołuje dodatkowy stres, mogący skutkować zaostrzeniem objawów. Dodatkowo, świąd prowokuje rozdrapywanie, co prowadzi do wtórnych nadkażeń. Dlatego zredukowanie świądu i zaczerwień jest niezwykle ważne.

Kurację odbudowującą należy rozpocząć jak najwcześniej, stosując preparaty uzupełniające warstwę lipidową naskórka, która chroni przed nadmiernym wysuszaniem, zapobiega uszkodzeniom i regeneruje skórę. Doskonałym rozwiązaniem będą preparaty zwierające lipdy lamelarne LLT, posiadające blaszkowatą strukturę i tym samym najbardziej zbliżone do lipidów naturalnie występujących w przestrzeniach międzykomórkowych ludzkiego naskórka. Dzięki swojej budowie wpasowują się one w uszkodzoną warstwę ochronną, odbudowując ją. Zregenerowana warstwa ochronna zapobiega utracie wilgotności i przenikaniu szkodliwych czynników do organizmu.

Oprócz właściwości ochronnych dobrze dobrany preparat powinien zawierać lipidy nawilżające i składniki stymulujące regenerację takie, jak dekspantenol. Na rynku dostępne są kremy łagodzące uczucie swędzenia i zaczerwienienia, a także odbudowujące warstwę ochronną i zapewniające nawilżanie, które można stosować u niemowląt...

Załagodzenie zmian poprzez odpowiednie nawilżanie i natłuszczanie skóry przynoszą ulgę, pomaga zapobiegać zaostrzeniu się objawów. Warto pamiętać, że wysuszenie i uszkodzenia mogą doprowadzić do ostrzejszych stanów zapalnych, kiedy to wymagane będzie leczenie preparatami sterydowymi.

Częścią odpowiedniej pielęgnacji są także kąpiele z zastosowaniem odpowiednich środków myjących. Należy pamiętać, aby nie pocierać skóry dziecka ręcznikiem, a jedynie delikatnie go przykładać, by ją osuszyć.

Fakty i mity o atopowym zapaleniu skóry u dzieci

Uważa się, że w krajach wysoko uprzemysłowionych występuje u 15-20 proc. populacji dziecięcej. W ciągu ostatnich kilkunastu lat obserwuje się wzrost liczby zachorowań¹. Dlatego też chcemy przybliżyć temat AZS, jednocześnie rozprawiając się z mitami, jakie funkcjonują na temat tej, coraz powszechniej występującej, choroby.

Mit 1. Czy atopowe zapalenie skóry jest chorobą pochodzenia wyłącznie środowiskowego?

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą o złożonej etiologii, co oznacza, że przyczyny jego powstawania są wielorakie. Decydującą rolę odgrywają jednak czynniki dziedziczne, ponieważ zdecydowanie najwięcej zachorowań obserwuje się w rodzinach z dodatnim wywiadem alergicznym. Jeżeli oboje rodzice mają jakąkolwiek chorobę z kręgu atopii (AZS, astma alergiczna, alergiczny nieżyt nosa), to istnieje 70 proc. szansy, że ich dzieci będą miały również objawy tych chorób.

Bardzo duży wpływ na ujawnienie się AZS mają jednak również czynniki środowiskowe. W krajach wysoko uprzemysłowionych notuje się wyższy wskaźnik zachorowań. Spowodowane jest to zarówno zanieczyszczeniem środowiska, jak i rodzajem spożywanych pokarmów. Jeszcze kilkanaście lat temu nie obserwowano w Polsce uczulenia na kukurydzę, soję czy owoce morza. Obecnie są to jedne z częstszych alergenów u dzieci².

Mit 2. Czy atopowe zapalenie skóry to choroba wyłącznie dziecięca?

Atopowe zapalenie skóry może być chorobą trwającą całe życie. Na szczęście, nie u wszystkich pacjentów objawy utrzymują się tak długo. Największe nasilenie objawów obserwuje się w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. W późniejszych okresach objawy mogą nie występować nawet przez kilka lat lub być niewielkie. Po okresie dojrzewania choroba utrzymuje się tylko u około 10-15 proc. chorych, czyli 85-90 proc. dzieci wyrasta z AZS. U około 20 proc. dzieci z AZS rozwija się astma oskrzelowa.

Badania pokazują, że częstość występowania AZS w pierwszych 2 latach życia wynosi 20,1 proc.; 4,8 proc. u niemowląt do 3. miesiąca życia; 8,7 proc. u niemowląt do 6. miesiąca życia oraz 13 proc. u niemowląt do 12. miesiąca życia³.

Mit 3. Czy dzieci chore na atopowe zapalenie skóry wymagają izolacji?

Ten mit jest szczególnie szkodliwy i wymaga obalenia. Do prawidłowego rozwoju dziecka potrzebny jest mu kontakt z rówieśnikami i innymi osobami spoza rodziny. Choroba nie jest przeciwwskazaniem dla utrzymywania takich kontaktów. Zdarza się, że rodzice dzieci chorych mają tendencje do zamykania się na bodźce zewnętrzne z obawy przed nasileniem objawów choroby – to duży błąd.

Warto pamiętać, aby umożliwiać dzieciom kontakt z rówieśnikami i „światem zewnętrznym” poprzez zapraszanie innych dzieci, niekoniecznie chorych, do domu, uczestniczenie w imprezach okolicznościowych w przedszkolu czy szkole (np. urodziny, bale), korzystanie z zajęć dodatkowych (np. sport, zajęcia edukacyjne)⁴.

Mit 4. Czy relacje w rodzinie nie mają wpływu na przebieg atopowego zapalenia skóry u dziecka?

Zdecydowanie nieprawda. Większa liczba przykrych, obciążających wydarzeń o charakterze stresowym pociąga zwykle za sobą zakłócenia więzi w rodzinie – zjawiska te łączy ze sobą typowe sprzężenie zwrotne. Niekorzystne odnoszenie się do siebie w rodzinie może być przyczyną wielu silnie stresogennych wydarzeń, które z kolei mogą wyzwalać bądź zaostrzać objawy psychosomatyczne.

W literaturze psychologicznej od dawna rozważany jest problem wpływu rodziny i rodziców zarówno na proces powstawania choroby, jak i leczenia. Taylor proponuje tzw. model biopsychospołeczny, w którym kondycja fizyczna zarówno wpływa, jak i jest modyfikowana przez stan psychiczny, kiedy stosunki dziecka ze znaczącymi dla niego osobami (czyli rodzicami) stanowią fundamenty jego zdrowia fizycznego i emocjonalnego⁵.

Mit 5. Czy żeby pomóc dziecku z atopowym zapaleniem skóry wystarczy jeden lekarz?

Atopowe zapalenie skóry wymaga kompleksowego leczenia przez wielu specjalistów. Rodzice dzieci chorych na AZS korzystają z pomocy alergologa, dermatologa, lekarza pediatry, a także, niestety rzadziej, dietetyka i psychoterapeuty. Zgłaszają się też do psychologa, gdy zachowanie dziecka zaczyna ich niepokoić.

Należy stale obserwować czy dziecko nie staje się agresywne, płaczliwe, wycofane lub ma problemy w szkole czy przedszkolu, nie może zaaklimatyzować się w grupie, ma problemy w nauce. W takim przypadku profesjonalista może pomóc zrozumieć, co dzieje się z dzieckiem i odpowiedzieć na pytanie, czy jego zachowania związane są bezpośrednio z chorobą czy też z naturalnymi zmianami rozwojowymi⁶.

Mit 6. Czy leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci polega wyłącznie na stosowaniu leków?

Choć leki są kluczowym elementem terapii, to coraz więcej uwagi poświęca się również roli diety. Istotą leczenia dietetycznego jest dieta eliminacyjna polegająca na czasowym usunięciu szkodliwego pokarmu z diety osoby chorej, z jednoczesnym wprowadzeniem składników zastępczych o równoważnej wartości odżywczej w miejsce eliminowanego pokarmu lub grupy pokarmów.

Lecznicza dieta eliminacyjna musi być pełnowartościowa, dostosowana jakościowo i ilościowo do wieku chorego. Powinna być oparta o produkty naturalne bez dodatku konserwantów, sztucznych barwników i innych substancji poprawiających smak i zapach potraw. Dlatego w diecie dziecka z AZS powinny być stosowane krajowe, sezonowe produkty. Importowane warzywa i owoce, zwłaszcza te transportowane z dalekich stron świata, są konserwowane lub utrwalane substancjami, które nie są korzystne dla dzieci, a szczególnie dla dzieci z AZS.