Oparzenia: rodzaje i przyczyny 

Jeśli zdarzył Ci się wypadek, w wyniku którego doszło do poparzenia, z pewnością wiesz, jak bolesne może ono być. Oparzenia mogą powodować nie tylko ból i dyskomfort, lecz także trwałe uszkodzenie poparzonej części ciała oraz poważne infekcje. Dlatego należy wiedzieć, jak unikać tego typu urazów i pamiętać, aby szybko uzyskać odpowiednią pomoc medyczną, gdy już do nich dojdzie.

W tym artykule omówimy rodzaje oparzeń i jak je leczyć, a także przedstawimy kilka sposobów na zminimalizowanie ryzyka powstania oparzeń.

Oparzenia: informacje ogólne

Oparzenie to dowolne uszkodzenie skóry wywołane pewną formą energii cieplnej —gorącym przedmiotem, takim jak płyta grzewcza lub kaloryfer, albo innymi źródłami ciepła, takimi jak ogień, elektryczność, chemikalia lub słońce.

Oparzenia to uszkodzenia skóry, które mogą wynikać z działania suchego źródła ciepła bądź czynnika „mokrego”, takiego jak gorący płyn lub para [1.1]. 

Oparzenia mogą być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych, jeśli nie zostaną szybko i prawidłowo poddane leczeniu. Szybko mogą się przerodzić w poważniejszy uraz wymagający leczenia szpitalnego, a nawet operacji, terapii i rehabilitacji. W najgorszym wypadku konsekwencją poparzenia jest śmierć.

Na szczęście istnieją sposoby pozwalające zminimalizować ryzyko wystąpienia urazu. Najważniejsze, by zrozumieć, jak powstają oparzenia, aby w ogóle do nich nie dopuścić.

Tak jak wspomniano oparzenia są spowodowane kontaktem z gorącymi przedmiotami, takimi jak płyty grzewcze, piekarniki, rozgrzane patelnie i grzejniki lub w wyniku działania promieniowania słonecznego. Ponadto mogą powstawać w wyniku porażenia prądem elektrycznym lub kontaktu z substancjami chemicznymi, takimi jak żrące środki czystości. Dlatego ważne jest, aby wszystkie urządzenia elektryczne były bezpieczne oraz aby wszystkie domowe chemikalia były przechowywane w miejscu niedostępnym dla dzieci.

Oparzenia: pierwsza pomoc i powrót do zdrowia

Oparzenia mogą być naprawdę trudnym przeżyciem, zwłaszcza dla bardzo małych dzieci. Znajomość prawidłowego postępowania może skutecznie zmniejszać uszkodzenie tkanek i sprawić, że powrót do zdrowia nastąpi znacznie szybciej i przy mniejszych dolegliwościach bólowych.

W przypadku poparzenia najpierw należy przerwać kontakt ze źródłem ciepła [1.2]. W przypadku gorących przedmiotów, takich jak piec, wystarczy instynktownie odsunąć rękę lub inną część ciała. Natomiast w innych przypadkach, takich jak oparzenia środkami chemicznymi lub gorącym olejem, ważne jest usunięcie źródła ciepła poprzez spłukanie go dużą ilością wody. Należy jednak pamiętać, że niektórych substancji chemicznych nie można zmyć zimną wodą i wymagają one fachowej pomocy medycznej u lekarza lub w szpitalu.

Natomiast w przypadku oparzeń słonecznych najlepiej zasięgnąć porady lekarza, który podpowie jakie preparaty zastosować np. kremy chłodzące i nawilżające. Należy pamiętać, że nawet niewielkie oparzenie może powodować duży ból i dyskomfort, a także poważnie uszkodzić skórę, jeśli nie zostanie wdrożone leczenie! Natychmiastowe leczenie złagodzi ból, zminimalizuje stres dla organizmu, skróci czas gojenia oraz zmniejszy ryzyko powstania blizny. Ważne jest również, aby nie pocierać skóry w miejscu oparzenia, ponieważ spowoduje to dalsze uszkodzenie naskórka (najbardziej zewnętrznych warstw skóry) i zwiększy ryzyko infekcji [5.1].

W przypadku drobnych oparzeń i ran doraźne chłodzenie poparzonego miejsca wodą może wystarczyć, by ból ustąpił, jednak skóra może wymagać regeneracji trwającej nawet 14 dni. Można również stosować maści i kremy na oparzenia.

W przypadku większych oparzeń leczenie w ramach pierwszej pomocy skupia się na zapewnieniu bezpieczeństwa i łagodzeniu objawów, gdy pacjent czeka na pomoc medyczną. Oparzenia są kategoryzowane według poziomu nasilenia, a leczenie zależy od rodzaju oparzenia.

Aby ocenić, czy oparzenie wymaga pomocy medycznej, należy wykonać następujące czynności:

1. Dokładne przyjrzenie się obszarowi wokół oparzenia. Jeśli oparzenie objęło więcej niż jedną warstwę skóry, prawdopodobnie została ona uszkodzona w stopniu większym niż oparzenie pierwszego stopnia. Tego typu rana może łatwo ulec zakażeniu – jeśli obserwujesz takie objawy, zgłoś się do lekarza!
2. Sprawdzenie, czy wokół miejsca urazu nie pojawiły się pęcherze lub zaczerwienienie – świadczą one o tym, że uszkodzenie skóry może być głębsze niż tylko powierzchniowe. Natychmiastowe powstawanie pęcherzy to oznaka oparzenia drugiego stopnia. Jeśli tak właśnie wygląda oparzenie, natychmiast zasięgnij pomocy medycznej!

Oparzenia: kiedy należy udać się do szpitala?

Powszechnie uważa się, że można leczyć oparzenia w domu, ale zawsze należy udać się do szpitala, jeśli wystąpi choć jeden z następujących objawów [6.1][7.1]: 

•  oparzenie jest wielkości dłoni osoby poszkodowanej,
• oparzenie występuje w okolicy stawu lub ścięgna,
• oparzenia są II lub III stopnia lub są to oparzenia skóry na dłoniach, podeszwach stóp, twarzy, genitaliach lub uszach,
• oparzenia chemiczne (np. od żrących substancji chemicznych),
• oparzenie zostało spowodowane działaniem prądu elektrycznego.

W przypadku osób z osłabionym układem odpornościowym lub cukrzycą najlepiej jest zgłosić się do lekarza, nawet w przypadku niewielkich oparzeń, ponieważ osłabiony organizm jest bardziej podatny na infekcje, wolniej się regeneruje, a rany wolniej się goją.

Oparzenia: zapobieganie

Najgorszy koszmar rodziców: dziecko bawi się w kuchni, a rodzic odwraca się i widzi je z ręką na płycie grzewczej. Wystarczy moment, aby doszło do oparzenia.

Nie chcesz, aby to się powtórzyło, ale jak uniknąć tego typu wypadków? To pytanie zadaje sobie wielu rodziców po takim zdarzeniu. I choć nie ma żadnych gwarancji, jeśli chodzi o bezpieczeństwo, są rzeczy, które można zrobić, aby uczynić swój dom bezpieczniejszym i zapobiec ponownemu oparzeniu dziecka.

Nawet 90% [1.5] wszystkich oparzeń ma miejsce w domu, więc podajemy kilka proponowanych wskazówek jak zminimalizować ryzyko takich wypadków:

• Nie pozwalaj dzieciom bawić się zapałkami lub zapalniczkami – trzymaj je w miejscach niedostępnych dla nich.
• Przechowuj gorące płyny poza zasięgiem dzieci i zwierząt domowych, a także nigdy nie pozostawiaj gorącego jedzenia na kuchence lub w piekarniku bez nadzoru. Jeśli wychodzisz z kuchni na dłużej niż 30 minut, wyłącz płytę grzewczą i piekarnik przed wyjściem.
• Nie zostawiaj gorącej wody w zlewie lub na płycie grzewczej – może ona wykipieć lub wylać się w najmniej spodziewanym momencie.
• Przed włączeniem urządzeń takich jak przenośne grzejniki sprawdź, czy nie mają one naderwanych lub obluzowanych przewodów. I upewnij się, że małe dzieci trzymają się od nich z daleka!
• Jeśli masz w domu małe dzieci, upewnij się, że nie będą one w stanie dosięgnąć gniazdek elektrycznych lub urządzeń z odsłoniętymi przewodami (np. lamp). Upewnij się też, że wszystkie gniazdka są zakryte osłonami, aby dzieci nie mogły ich dotknąć.
• Nigdy nie stawiaj dziecka przy ogniu, aby je ogrzać –to bardzo niebezpieczne!
• Wszystkie potencjalnie szkodliwe chemikalia przechowuj poza zasięgiem dzieci lub w bezpiecznie zamkniętej lub zabezpieczonej przed dziećmi szafce.
• Przed włożeniem dziecka do kąpieli sprawdź temperaturę wody.

Niezależnie od tego, czy masz dzieci czy nie, najlepszym sposobem na zapobieganie oparzeniom jest upewnienie się, że kontrolujesz otoczenie przez cały czas, zwłaszcza po spożyciu alkoholu [1.7].

CH-20240902-28

References 

1. World Health Organization. (n.d.). Burns. World Health Organization. Retrieved July 28, 2022, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/burns   - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
2. Hyder A.A., Kashyap K.S., Fishman S., Wali S.A. Review of Childhood Burn Injuries in Sub-Saharan Africa: A Forgotten Public Health Challenge. Afr Saf Promot. 2004;2(2):43–58.
3. E. Lawrence & F. Li Foot burns and diabetes: a retrospective study. Burns &Trauma,2015: Article Number 24 
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4964307/ - 1
5. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12063-burns - 1
6. https://www.healthonecares.com/healthy-living/blog/when-is-your-burn-an-emergency - 1
7. https://www.nhs.uk/conditions/burns-and-scalds/treatment/ -1
8. https://diabetesjournals.org/care/article/27/1/229/26633/Infections-in-Diabetic-Burn-Patients - 1