Świąd skóry: objawy, przyczyny i leczenie

Swędząca skóra, znana również jako świąd, to częsty problem, który czasami może być trudny do zdiagnozowania. Jest to nieprzyjemne, drażniące uczucie, które skłania do drapania się [1.1]. Świąd skóry jest często spowodowany jej suchością. Występuje najczęściej u osób starszych, ponieważ wraz z wiekiem skóra staje się bardziej sucha.

Świąd może sprawić, że skóra będzie zaczerwieniona, szorstka lub nierówna. Wielokrotne drapanie się może prowadzić do krwawienia lub powstawania wypukłych, zgrubiałych obszarów, które mogą ulec zakażeniu.

Często proste środki, takie jak codzienne nawilżanie, stosowanie delikatnych środków myjących i kąpiel w letniej wodzie, pozwalają zmniejszyć swędzenie. Aby uzyskać długotrwałą ulgę, konieczne jest zidentyfikowanie i leczenie przyczyny świądu skóry. Typowe metody leczenia to kremy lecznicze, wilgotne opatrunki i doustne leki przeciwświądowe.

Świąd skóry: omówienie

Swędzenie lub świąd skóry mogą być związane z wieloma zaburzeniami, do których należy suchość oraz wiele chorób skóry.

Świąd skóry może wystąpić u każdego, ale pewne grupy są bardziej narażone. Dotyczy to osób cierpiących na alergie sezonowe, katar sienny, astmę i egzemę; chorych na cukrzycę; kobiety w ciąży, a przede wszystkim osoby starsze [2.1].

Często trudno jest ustalić dokładną przyczynę świądu. Być może powodem jest po prostu noszone ubranie albo reakcja na używane mydło lub detergent. Może to być jednak również objaw czegoś więcej, np. wysypki lub poważniejszej choroby.

Warto zacząć od wypróbowania prostych rozwiązań, np. innego materiału lub pielęgnacji skóry z użyciem innego mydła lub detergentu do ubrań, a przede wszystkim unikania wszystkiego, co może wywołać świąd. Jeśli te środki nie pomogą, należy udać się do lekarza lub innego członka personelu medycznego, który prawdopodobnie przeprowadzi badania w celu ustalenia przyczyny swędzenia i przepisania niezbędnego leczenia [2.2]. 

Świąd skóry: przyczyny

Istnieje kilka przyczyn świądu skóry.

Choroby skóry, takie jak suchość (kseroza), egzema (stan zapalny skóry), łuszczyca, świerzb, pasożyty, oparzenia, blizny, ukąszenia owadów i pokrzywka mogą powodować swędzenie [3.1]. Świąd spowodowany suchą skórą może szczególnie dokuczać zimą oraz w miejscach, gdzie powietrze jest suche. Z wiekiem problem ten występuje częściej. Infekcje grzybicze i bakteryjne, takie jak liszajec i zapalenie mieszków włosowych, również powodują świąd. Egzema lub atopowe zapalenie skóry, charakteryzujące się silnym świądem, objawia się na skórze suchymi, łuszczącymi się plamami lub wypukłą wysypką. Dzieci są bardziej narażone na zachorowanie, jeśli w rodzinie występowały astma i alergie. Niektóre pokarmy wydają się łagodzić alergie mogące znacznie nasilać swędzenie. Pokrzywka pojawiająca się z powodu alergii, stresu, upału, wysiłku fizycznego lub ekspozycji na słońce to swędzące, wypukłe pręgi, występujące pojedynczo lub w skupiskach. Łuszczyca występuje w wyniku nadaktywności układu odpornościowego, która stymuluje organizm do nadprodukcji komórek skóry. Gromadzą się one w postaci swędzących, zapalnych plam na powierzchni skóry.

Do świądu mogą również prowadzić zaburzenia układu nerwowego [3.2]. Najczęściej dzieje się tak, kiedy układ nerwowy ulega dezorientacji i przypadkowo wysyła sygnał do nerwów na skórze, aby zaczęły swędzieć, mimo że nie ma tam nic, co faktycznie mogłoby spowodować swędzenie. Może to wystąpić w przypadku półpaśca, stwardnienia rozsianego, udaru lub uszkodzenia nerwów / kompresji nerwów [3.3].

Przyczyną świądu mogą być również choroby psychiczne [3.4]. Jeśli przyczyna nie ma podłoża fizycznego, świąd jest najprawdopodobniej spowodowany czynnikami psychologicznymi. Kompulsywne drapanie się może być również objawem depresji, lęku, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, psychozy, trichotillomanii itp.

Podrażnienia i reakcje alergiczne na wełnę, chemikalia, mydła i inne substancje mogą podrażniać skórę i powodować wysypkę i świąd. Czasami reakcje alergiczne mogą powodować nawet substancje takie jak trujący bluszcz czy kosmetyki [2.3]. Kontaktowe zapalenie skóry występuje, gdy coś dotyka skóry i powoduje swędzącą wysypkę. Może to być metal w biżuterii lub substancje chemiczne w kosmetykach, przyborach toaletowych i środkach czyszczących.

Ukąszenia owadów są jedną z najczęstszych przyczyn świądu.Ukąszenia komarów są najbardziej powszechne wśród powodujących świąd ukąszeń owadów.Ukąszenia pluskiew i roztoczy mogą być trudniejsze do zdiagnozowania, ponieważ wyglądają jak wysypka i swędzą.Wszy mogą powodować wrażenie pełzania po skórze głowy oraz intensywny świąd [3.5].

U niektórych osób świąd spowodowany jest przyjmowaniem leków [3.6]. Niektóre leki wywołujące świąd to: pewne leki na nadciśnienie zwane inhibitorami ACE, allopurinol na dnę moczanową, amiodaron na zaburzenia rytmu serca, leki moczopędne łagodzące wzdęcia, estrogen, hydroksyetyloceluloza (stosowana podczas operacji), leki przeciwbólowe na receptę zwane opioidami, simwastatyna na wysoki cholesterol, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, ibuprofen i naproksen sodowy [3.7].

Więcej niż 1 na 10 kobiet w ciąży twierdzi, że dokucza im swędzenie [3.8]. Przyczyny tego stanu są różne: od nieszkodliwych wysypek po poważniejsze schorzenia.

Świąd może również wystąpić po leczeniu niektórych chorób u pacjentów poddanych dializoterapii, chemioterapii i radioterapii [3.9]. Silny świąd skóry lub świąd przewlekły utrzymujący się dłużej niż sześć tygodni może mieć wpływ na jakość życia. Może zakłócać sen, a nawet powodować stany lękowe i depresję. Długotrwałe swędzenie i drapanie mogą zwiększyć intensywność świądu, prowadząc do uszkodzenia skóry, infekcji i blizn. Zaleca się wizytę u lekarza w przypadku gdy świąd utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni, aby można było postawić właściwe rozpoznanie i zastosować leczenie, zanim nasilenie schorzenia będzie można zaklasyfikować jako ciężkie [1.2].

Świąd skóry: objawy i diagnostyka

Świąd może dotyczyć małych obszarów, takich jak skóra głowy, ręka lub noga lub rozprzestrzeniać się na całe ciało. Świąd może wystąpić bez zauważalnych zmian na skórze lub objawiać się czerwonymi plamami; śladami zadrapań; guzkami, krostami lub pęcherzami; suchą, popękaną skórą lub szorstkimi albo łuszczącymi się plamami.

Niekiedy świąd może być krótkotrwały, ale czasami utrzymuje się długo i może być intensywny. Pocieranie lub drapanie powoduje swędzenie, a im bardziej swędzi, tym częściej się drapiemy. Przerwanie tego cyklu swędzenia i drapania może być czasami bardzo trudne.

Dlatego bardzo ważne jest ustalenie przyczyny występowania świądu. Może to trochę potrwać i wymagać badania fizykalnego oraz przeprowadzenia wywiadu medycznego.Jeśli lekarz uzna, że swędzenie skóry jest wynikiem choroby, może zalecić badania, w tym [4.1]:

Badanie krwi w celu ustalenia, czy przyczyną świądu nie jest anemia.

Badania tarczycy (w kierunku nadczynności), wątroby i nerek w celu wykrycia, czy świąd jest spowodowany problemami z którymś z tych narządów.

Prześwietlenie klatki piersiowej w celu sprawdzenia, czy powiększone węzły chłonne powodują świąd skóry.

Świąd skóry: leczenie

Głównym celem leczenia swędzącej skóry jest usunięcie przyczyny świądu. Często domowe sposoby rozwiązują problem, ale jeśli nie łagodzą świądu, lekarz może wypisać receptę na leki lub zalecić inne metody leczenia [2.4].

Zacznij od unikania rzeczy lub sytuacji powodujących swędzenie. Spróbuj zidentyfikować przyczynę objawów i unikaj tego, co je wywołuje. Może to być wszystko, począwszy od wełnianych ubrań, przegrzanego pomieszczenia, zbyt wielu gorących kąpieli po ekspozycję na środki czyszczące. Unikaj drapania. Zakryj swędzący obszar, jeśli nie możesz się powstrzymać od drapania. Obetnij paznokcie i, jeśli to konieczne, zakładaj na noc rękawiczki, aby uniknąć nieświadomego drapania swędzącego miejsca podczas snu. Pamiętaj, że odpowiednia ilość snu może również zmniejszyć ryzyko swędzenia skóry.

Proste domowe sposoby obejmują codzienne nawilżanie skóry hipoalergicznymi i bezzapachowymi preparatami nawilżającymi nakładanymi na zmienioną skórę co najmniej raz dziennie. Korzystanie z nawilżacza może również przynieść ulgę, jeśli powietrze w domu jest suche. Kremy, balsamy lub żele, które łagodzą i chłodzą skórę, mogą również złagodzić świąd.

Stres lub niepokój mogą nasilić świąd. Spróbuj poradnictwa, terapii behawioralnej, akupunktury, medytacji i jogi, aby złagodzić stres i niepokój.

W przypadku świądu wywołanego alergią, dla własnego bezpieczeństwa, lekarz może zalecić zastosowanie leków doustnych lub miejscowo działającyc.

Weź szybki prysznic w letniej, ale nie gorącej wodzie [2.5]. Ogranicz stosowanie łagodnych środków czyszczących do pach i pachwin. Nie szoruj zbyt mocno ciała podczas kąpieli. Następnie dokładnie je spłucz i delikatnie osusz. Użyj kremu nawilżającego [5.2] po kąpieli, gdy skóra jest jeszcze wilgotna, i ponownie po zmianie ubrania.

Zgłoś się do lekarza lub specjalisty chorób skóry (dermatologa), jeśli swędzenie utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie i nie ustępuje po zastosowaniu środków pielęgnacyjnych lub jeśli jest nasilone i odwraca uwagę od codziennych zajęć lub uniemożliwia zasypianie. Jeśli świąd obejmuje całe ciało lub towarzyszą mu inne objawy przedmiotowe i podmiotowe, takie jak utrata masy ciała, gorączka lub nocne poty, należy jak najszybciej zwrócić się do lekarza lub dermatologa w celu postawienia właściwej diagnozy i wdrożenia leczenia.

Piśmiennictwo

1. MedlinePlus [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); [updated 2020 Jun 24]. Itching; [aktualizacja: 10 czerwca 2020 r.; weryfikacja: 25 sierpnia 2016 r.; cytat; 1 lipca 2020 r.]; [ok. 5 str.]. Dokument dostępny na stronie: https://medlineplus.gov/itching.html - 1, 2
2. WebMD Your Skin, Pruritus, and Itching Medically Reviewed by Debra Jaliman, MD 21 czerwca 2021 r. https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/guide/skin-conditions-pruritus - 1, 2, 3, 4, 5
3. https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/why-so-itchy - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
4. https://www.msdmanuals.com/professional/dermatologic-disorders/approach-to-the-dermatologic-patient/itching#v958839 - 1
5. https://kratzallergy.com/how-to-get-rid-of-itchy-skin-at-night/ - 1, 2
6. Karasel S, Cebeci D. Report on 25 Notalgia paresthetica cases: Clinical features and treatments. Agri. 2022 Apr;34(2):109-116. English. doi: 10.14744/agri.2022.28159. PMID: 35848808.

CH-20240625-54