Podrażnienie i świąd skóry

Podrażnienie jest najczęstszym spośród różnych problemów skórnych, które mogą wystąpić u dorosłych. Podrażnienie występuje, gdy skóra ma długotrwały kontakt z substancjami chemicznymi, tkaninami¹ lub trudnymi warunkami pogodowymi² i reaguje na ten kontakt w negatywny sposób. Osoby często wykorzystujące ręce w swojej pracy, np. personel sprzątający³, pracownicy budowlani⁴ i fryzjerzy⁵, częściej niż inni cierpią na podrażnienia skóry.

Wstęp

Podrażnienie skóry jest jednym z najczęstszych problemów dermatologicznych występujących u osób dorosłych. Stan ten wynika z długotrwałego narażenia i niepożądanych reakcji na różne czynniki drażniące, takie jak substancje chemiczne, niektóre rodzaje tkanin czy skrajne warunki atmosferyczne. Szczególnie podatne na podrażnienia skóry są grupy zawodowe pracujące rękoma, w tym osoby sprzątające, pracownicy budowlani i fryzjerzy.

Przewlekłe podrażnienia mogą znacznie utrudniać wykonywanie codziennych czynności, powodując dyskomfort oraz zmianę wyglądu skóry. W celu złagodzenia tego wpływu zaleca się podjęcie działań zapobiegawczych. Należą do nich m.in. noszenie rękawiczek przy niskich temperaturach na zewnątrz, korzystanie z letniej wody zamiast brania gorących kąpieli i pryszniców, używanie rękawiczek podczas pracy ze środkami czyszczącymi, wybieranie łagodnych detergentów oraz unikanie płynów zmiękczających i konsekwentne stosowanie preparatów nawilżających.

Profilaktyka podrażnień skóry

Kiedy podrażnienie skóry staje się przewlekłe, może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Aby zapobiec dyskomfortowi i zmianom w wyglądzie spowodowanym podrażnieniem skóry, można wykonać kilka prostych czynności:

Noś rękawiczki, kiedy jest zimno²
Unikaj gorących kąpieli i pryszniców – zamiast tego używaj letniej wody⁶
Podczas korzystania ze środków czyszczących noś rękawiczki²
Używaj łagodnych detergentów i unikaj płynów zmiękczających⁶
Regularnie stosuj preparaty nawilżające⁷

Przyczyny i objawy

Swędzenie można powiązać z różnymi czynnikami, chociaż w niektórych przypadkach nie udaje się ustalić konkretnej przyczyny¹:

Choroby dermatologiczne: ta kategoria obejmuje szereg dolegliwości skórnych, takich jak kseroza (suchość skóry), zapalenie skóry (egzema), łuszczyca, świerzb, zarażenia pasożytnicze, oparzenia, blizny, ukąszenia owadów i pokrzywka.
Choroby wewnętrzne: uogólniony świąd może wskazywać na istnienie schorzeń ogólnoustrojowych.
Zaburzenia neurologiczne: stany patologiczne układu nerwowego mogą powodować uczucie swędzenia.
Zaburzenia psychiczne: wiadomo, że niektóre schorzenia psychiczne powodują świąd.
Podrażnienie i reakcje alergiczne: kontakt z kosmetykami, chemicznymi substancjami drażniącymi czy wełną może prowadzić do zapalenia skóry i świądu. Częstymi przyczynami są również reakcje alergiczne na substancje takie jak oparzeniec jadowity, kosmetyki i niektóre leki – zwłaszcza opioidy stosowane w leczeniu bólu.

Do najczęstszych przyczyn zapalenia skóry należą⁸:

Egzema (atopowe zapalenie skóry): występujące często u osób z alergią lub chorych na astmę; do objawów należą zazwyczaj: czerwona, swędząca i łuszcząca się wysypka.
Łuszczyca: często przyjmuje postać czerwonych, łuszczących się plam, głównie w okolicy stawów i na skórze głowy, którym czasem towarzyszy świąd. Zmiany chorobowe mogą być również występować na paznokciach.
Liszajec: infekcja bakteryjna występująca u dzieci, której objawem są czerwone rany przekształcające się w pęcherze, sączące, a następnie strupy, pokrywające część lub cały obszar zajęty wysypką.
Półpasiec: bolesna choroba pęcherzowa wywoływana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Wirus może pozostawać uśpiony w organizmie przez wiele lat, zanim ponownie ulegnie aktywacji w postaci półpaśca, atakując zwykle tylko jedną stronę ciała.
Choroby wieku dziecięcego, w tym ospa wietrzna, odra, różyczka, trzydniówka, choroba bostońska, piąta choroba i szkarlatyna, mogą również przebiegać z wysypką.
Reakcje na niektóre leki, ukąszenia lub użądlenia owadów są dodatkowymi częstymi przyczynami wysypki.

Ponadto czynniki takie jak zaawansowany wiek, stres psychiczny, zmęczenie fizyczne, skrajne warunki atmosferyczne, nadmierne przetłuszczanie się skóry, rzadkie mycie włosów i stosowanie balsamów na bazie alkoholu mogą zaostrzyć tę łagodną, ale irytującą chorobę.⁸

Leczenie

W przypadku większości niepowikłanych wysypek można stosować podstawową pielęgnację skóry oraz unikać substancji drażniących. Zaleca się przestrzeganie następujących wskazówek⁸:

Unikaj energicznego szorowania skóry.
Wybieraj łagodne preparaty myjące.
Do mycia używaj ciepłej (nie gorącej) wody i delikatnie osusz skórę bez pocierania.
Jeżeli wysypka pojawiła się niedługo po zastosowaniu nowych balsamów czy kosmetyków, zrezygnuj z ich stosowania.
Jak najdłużej wystawiaj obszar pokryty wysypką na działanie powietrza, aby zapewnić optymalne gojenie.

Celem leczenia świądu jest przede wszystkim identyfikacja przyczyny i jej wyeliminowanie.Jeśli domowe sposoby okażą się niewystarczające do złagodzenia objawów, lekarze mogą przepisać leki wydawane na receptę albo zasugerować alternatywne opcje terapeutyczne.Skuteczne kontrolowanie objawów świądu może być procesem złożonym, wymagającym często długotrwałych interwencji terapeutycznych.¹

Kiedy zwrócić się do lekarza

W następujących sytuacjach podrażnienie i/lub silny świąd skóry należy traktować jako nagły przypadek medyczny:⁸

Trudności w oddychaniu, ucisk w gardle lub obrzęk twarzy.
Pojawienie się bólu stawów, gorączki lub bólu gardła.
Pojawienie się objawów zakażenia, takich jak czerwone plamy, obrzęk lub obszary o znacznej tkliwości.
Przyjmowanie nowego leku. Bardzo ważne jest, aby nie modyfikować i nie przerywać stosowania żadnego leku bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Podejrzenie ugryzienia przez kleszcza.
Brak skuteczności domowych metod leczenia lub nasilenie objawów.

Wiadomości do zapamiętania

Podsumowując, podrażnienia skóry to powszechny problem dermatologiczny, który wywiera istotny wpływ na osoby dorosłe, zwłaszcza wykonujące zawody wymagające częstego używania rąk. Stan ten wynika przede wszystkim z długotrwałego narażenia na czynniki drażniące, takie jak substancje chemiczne, niektóre tkaniny i skrajne warunki atmosferyczne. Przewlekłe podrażnienia mogą znacznie zakłócać codzienne życie, powodując dyskomfort oraz zmianę wyglądu skóry. Środki zapobiegawcze, takie jak noszenie rękawiczek, używanie letniej wody, wybieranie łagodnych detergentów i stosowanie preparatów nawilżających, mają zasadnicze znaczenie dla łagodzenia tego wpływu.

Świąd skóry jest wywoływany przez różne czynniki, w tym choroby dermatologiczne i wewnętrzne, zaburzenia neurologiczne i psychiczne oraz reakcje alergiczne. Wdrożenie prostych praktyk w zakresie pielęgnacji skóry oraz unikanie substancji wywołujących podrażnienie może znacznie złagodzić większość niepowikłanych wysypek. W przypadku utrzymywania się objawów konieczna może być konsultacja z lekarzem w sprawie leków na receptę lub alternatywnych metod terapeutycznych. Skuteczne radzenie sobie z problemem swędzenia skóry wymaga często długoterminowego, kompleksowego podejścia do terapii.

BIBLIOGRAFIA

¹ Itchy Skin (pruritus) [Mayo Clinic] https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/itchy-skin/symptoms-causes/syc-20355006
² Diagnosing and Treating a Winter Rash [Healthline] https://www.healthline.com/health/skin-disorders/winter-rash
³Work-related contact dermatitis [HSE.gov.uk] https://www.hse.gov.uk/cleaning/topics/dermatitis.htm
⁴Skin Care at Work: The Construction Industry [Occupational Dermatology] https://www.occderm.asn.au/resources-about-skin-health/construction-workers/
⁵Occupational dermatitis in a hairdresser [BMJ, 2007] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1952494/
⁶ Relieve itchy skin [AAD.org] https://www.aad.org/public/everyday-care/itchy-skin/itch-relief/relieve-itchy-skin
⁷Ability of moisturizers to reduce dry skin and irritation and to prevent their return [Journal of Cosmetic Science, 2005] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16538297/
⁸ Rash [PENN Medicine] https://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/rash

CH-20240704-72