AZS a łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS)

Dr n. med. Joanna Czuwara
Specjalista dermatolog

Atopowe zapalenie skóry i wyprysk łojotokowy to dwie najczęstsze choroby wypryskowe u niemowląt. Obydwie choroby charakteryzują się występowaniem rumieniowo-złuszczającej skóry, niepokojącym wyglądem dziecka zwłaszcza po rozgrzaniu i spoceniu, kiedy zmiany robią się żywo czerwone i zaniepokojeniem rodziców, co to za choroba i jakie są jej następstwa.

Nie ma wątpliwości, że wyprysk łojotokowy i wyprysk atopowy wyglądają podobnie, można nawet uznać, że obydwie leczy się podobnie, ale rokowanie jest zupełnie odmienne. Łojotokowe zapalenie skóry nie wymaga stosowania żadnych diet eliminacyjnych i ustąpi samoistnie po kilku miesiącach trwania. Inne rokowanie jest w przypadku atopowego zapalenia skóry, które nie minie samoistnie i nakłada na dzieci oraz ich rodziny zmiany stylu życia poprzez odpowiednią pielęgnację skóry, stosowanie odpowiednich diet, unikanie określonych pokarmów, urządzenie mieszkania i pokoju dla dziecka w proste rzeczy, które nie gromadzą kurzu, po odpowiednio zaplanowane wakacje w celach leczniczych. To dlatego, że wyprysk atopowy pozostanie z dzieckiem na wiele lat w różnym stopniu nasilenia.

Dwie choroby podobne, ale mimo wszystko odmienne, różnią się w kilku zasadniczych elementach przedstawionych w tabeli. Jak je odróżnić?

Łojotokowe a atopowe zapalenie skóry

Początek zmian skórnych w łojotokowym zapaleniu skóry występuje poniżej 3 miesiąca życia dziecka, podczas gdy atopowe zapalenie skóry pierwsze swoje objawy prezentuje po 3 miesiącu życia. Z czego wynika ta różnica wieku?

Łojotokowe zapalenie skóry jest stanem zapalnym stymulowanym hormonami matki, przekazanymi biernie przez łożysko w życiu płodowym do krążenia dziecka. Są to hormony męskie nazywane androgenami, których kobieta produkuje niewiele w porównaniu do mężczyzny, ale wystarczająco, aby ich ilość miała wpływ na stymulację gruczołów łojowych do produkcji łoju u dziecka. Androgeny matki pozostają w krążeniu niemowlęcia do kilku miesięcy, do czasu ich wykorzystania i rozłożenia. Pojawiający się na skórze dziecka łojotok dotyczy okolic, gdzie gruczołów łojowych jest najwięcej tj. owłosionej skórze głowy, brwiach, uszach, czy za uszami. Tłusta błyszcząca skóra szybko staje się pokryta żółtą łuską na rumieniowym podłożu. Poza aktywnością gruczołów łojowych stymulowanych androgenami matki, drugim czynnikiem przyczyniającym się do łojotokowego zapalenia skóry jest obecność drożdżaka, który zasiedla skórę i mając bogatą pożywkę tłuszczową z łoju namnaża się nadmiernie przy nie w pełni jeszcze rozwiniętym układzie odpornościowym dziecka. Drożdżaki lubią miejsca ciepłe i wilgotne. Z tego powodu zasiedlają się w wilgotnych fałdach za uszami, w fałdach szyi, czy pod pieluszką. Należy podkreślić, że nawet kiedy skóra jest czerwona i pokryta tłustą łuską o żółtym zabawieniu, to dziecko pozostaje spokojne, nie drapie się, nie jest rozdrażnione i wysypia się w nocy.

Dzieci niespokojne, rozdrażnione, które chcą się pocierać, drapać, a w nocy się rozkopują to dzieci cierpiące z powodu świądu w atopowym zapaleniu skóry. Dominującym objawem atopowego zapalenia skóry jest uczucie swędzenia, a w związku z tym rozdrażnienie, które mu towarzyszy. Takich objawów zazwyczaj nie ma w łojotokowym zapaleniu skóry.

Atopowe zapalenie skóry zaczyna się później, tj po 3 miesiącu życia i miejscem preferowanym przez tą chorobę będą policzki twarzy, szyja oraz symetrycznie zgięcia łokciowe. Skóra u dziecka z atopią jest wyraźnie sucha na całej powierzchni.

Wygląd zmian skórnych tych dwóch chorób jest także inny. We wczesnodziecięcym okresie atopowego zapalenia skóry zmiany są grudkowe, pęcherzykowe, sączące i wilgotne, które potem zasychają dając wyraźny efekt napiętej i łuszczącej się skóry. Zmiany skórne są albo wilgotne (faza ostra) albo łuszczące się w fazie przewlekłej dając silną potrzebę drapania. Zmiany wydrapywane znów sączą, mogą się wtórnie nadkażać bakteryjnie i ulegać tak zwanemu zliszajcowaceniu.

Przy podejrzeniu atopowego zapalenia skóry należy dobrze zebrać wywiad pod kątem alergii występujących u rodziców dziecka, czy jego rodzeństwa. Warto dopytać o inne poza skórą objawy alergii tj. katar sienny, sezonowe zapalenie spojówek, astmę alergiczną oskrzelową. Alergie i w związku z tym atopowe zapalenie skóry się dziedziczą. W przypadku wątpliwości można wykonać badanie krwi u dziecka na obecność immunoglobuliny E, która w chorobach atopowych jest podwyższona.

Leczenie obydwu chorób obejmuje nawilżanie, natłuszczanie i działanie przeciwzapalne. Ale u dzieci z łojotokowym zapaleniem skóry będziemy korzystać z oliwek złuszczających i preparatów przecigrzybiczych, przeciwdrożdżakowych. Te nie przyniosą wymiernej korzyści w atopowym zapaleniu skóry, gdzie podstawowym działaniem leczniczym jest uszczelnienie bariery lipidowej, zmniejszenie świądu i stanu zapalnego skóry.