Bliznowce i tatuaże

Względy estetyczne są głównym powodem, dla którego coraz więcej osób decyduje się na wykonanie tatuażu. Są to chęć ozdobienia ciała, a także udoskonalenie określonych elementów twarzy, takich jak kształt ust czy łuk brwiowy. W tym drugim przypadku mówimy o makijażu permanentnym, ale procedura używana do jego uzyskania jest zasadniczo taka sama jak w przypadku tradycyjnego tatuażu i polega na wprowadzeniu barwnika do skóry z reguły jednak bardziej powierzchownie niż w przypadku tradycyjnego tatuażu i zwykle wymaga w związku z tym odświeżenia średnio po 2-3 latach.     

Wykonanie dowolnego tatuażu wpływa zatem na mniej lub bardziej rozległą powierzchnię skóry, w zależności od wielkości i charakterystyki wzoru. Potrzeba jest 2-4 tygodni, aby przywrócić zabarwionej na stale skórze jej gładkość i nawilżenie.     

Technika tatuowania jest wypróbowana i przetestowana, a w większości przypadków uzyskane wyniki są zgodne z oczekiwaniami osób, które polegają na tatuatorze. Czasami jednak po wykonaniu tatuażu mogą pojawić się problemy, które uniemożliwiają osiągnięcie pożądanych efektów estetycznych. Jedną z najbardziej nieprzyjemnych i trudnych do rozwiązania niedogodności są blizny przerostowe i bliznowce, spowodowane zbyt „energicznym" i nieuporządkowanym procesem wchłaniania tatuażu lub powstałe jako następstwo innych możliwych powikłań po tatuażu, takich jak infekcja czy ciężkie zapalenie skóry, które wymagają konsultacji specjalisty dermatologa.     

Czy można wdrożyć skuteczną profilaktykę blizn przerostowych i bliznowców tatuażowych? Czy istnieją jakieś przydatne środki zaradcze, aby bezpiecznie je wyeliminować lub zmniejszyć ich grubość i nieprzyjemny wygląd? Przekonajmy się razem.

Co to jest bliznowiec?

Bliznowiec (keloid) składa się z przerośniętego, zwłókniałego obszaru skóry, który jest uniesiony ponad otaczającą powierzchnię skóry i przybiera zmienny kształt i rozmiar w stosunku do wzoru, z którego pochodzi. To właśnie te ostatnie cechy pozwalają odróżnić bliznowiec od blizny przerostowej, która również jest wypukła, ale bardziej wiernie odwzorowuje oryginalny wzór.     

Na kształt i wielkość bliznowców wpływa szereg czynników. Główne z nich to: reaktywność i poziom zapalenia skóry z tatuażem, lokalizacja rany, z której się wywodzą oraz siły napięcia i ucisku obecne w tym obszarze, ale przede wszystkim predyspozycja genetyczna do tego typu blizn (stąd konieczność zebrania dokładnego wywiadu przed procedurą tatuażu).      

Zaobserwowano w szczególności, że zarówno w przypadku bliznowców, jak i blizn przerostowych obecne są komórki zapalne i związki, które powodują i podtrzymują stan zapalny, a także nadmiar fibroblastów (komórek odpowiedzialnych za regenerację skóry właściwej). Obecne są również nowo powstałe małe naczynia krwionośne (naczynia włosowate, które odżywiają przerostową tkankę bliznowatą) i obfite złogi kolagenu niepołączonego w zgrabne włókna (które z reguły określają stopień jędrności i odporności skóry właściwej). 

Jak rozpoznać bliznowiec?

Bliznowce powstają najczęściej w obrębie klatki piersiowej, barków i górnej części ramion: na wszystkich tych obszarach, gdzie skóra jest bardziej „sztywna” (ze względu na większą grubość i większą obecność kolagenu) i poddawana siłom rozciągającym związanym z aktywnością mięśni. Są one rzadsze w miejscach, gdzie skóra jest cienka, elastyczna i w stanie „spoczynku”, np. w pachwinie, na twarzy lub wewnętrznej stronie ud.      

We wszystkich przypadkach nierówny i uniesiony wygląd tkanki bliznowatej pozostaje jednak niezmienny, a czasami nawet przybiera ciemniejszy kolor niż otaczająca skóra (różowo-fioletowy na jasnej skórze, ciemnobrązowo-czarny na bursztynowej lub ciemnej skórze).      

Tworzeniu się bliznowców lub blizn przerostowych sprzyja regularne podrażnianie wytatuowanego miejsca, co prowadzi do powtarzających się urazów. Może to być drapanie paznokciami w celu złagodzenia swędzenia, kontakt z szorstkimi i ciasnymi ubraniami lub twardymi szwami podczas poruszania się. Podobnie ryzyko powstawania bliznowców wzrasta, gdy pojawia się stan zapalny i infekcja skóry.      

Blizny przerostowe i bliznowce gorzej reagują na rozciąganie i są bardziej wrażliwe na kontakt. Może to prowadzić do takich objawów, jak ból podczas ucisku, uczucie napięcia i „rozrywania" skóry podczas ruchu.     

Podczas gdy blizny przerostowe powstają wkrótce po zagojeniu się rany i mają tendencję do spowalniania swojego wzrostu w czasie (czasami nawet częściowo ustępują w ciągu kilku lat), bliznowce mogą również rozwijać się kilka miesięcy po nakłuciu skóry, a następnie stopniowo zwiększać swój rozmiar.

Bliznowce i tatuaże: jak są ze sobą powiązane?

Na ogół tworzenie się bliznowców po wykonaniu tatuażu jest rzadkim zjawiskiem, jednak nie można całkowicie wykluczyć możliwości nadmiernego i nieuporządkowanego rozrostu skóry. Tendencja do powstawania bliznowców i blizn przerostowych ma podłoże genetyczne. Może się zwiększać na niektórych etapach życia, takich jak okres dojrzewania i ciąża, prawdopodobnie z przyczyn hormonalnych.     

U osób o ciemniejszym fototypie skóry występuje większe ryzyko niepożądanej reakcji skórnej, która może zepsuć wygląd tatuażu. Osoby te charakteryzują się tendencją do tworzenia blizn przerostowych i bliznowców, które są wyraźnie widoczne nie tylko ze względu na nierówny i wypukły wygląd, ale również na ciemnobrązowy kolor, jaki przyjmują. Bez względu na etniczne pochodzenie osoby, które już wcześniej miały doświadczenie z tworzeniem się grubych i widocznych blizn po urazach lub zabiegach chirurgicznych (czasami nawet po zabiegach chirurgii estetycznej), są dotknięte większym ryzykiem rozwoju bliznowców po wykonaniu tatuażu. Powinny one wziąć pod uwagę to ryzyko przy podejmowaniu decyzji, czy wykonać tatuaż czy nie.     

Nieprawidłowa odbudowa skóry po wykonaniu tatuażu jest częstsza, gdy tatuaż jest wykonywany w miejscach ciała charakteryzujących się mniej elastyczną skórą (takich jak klatka piersiowa, barki i górna część ramion), ale może również wystąpić na delikatnych obszarach, takich jak twarz, pierś i grzbiet dłoni. Osoby mające skłonności do alergii skórnych lub cierpiące na dermatologiczne schorzenia, które mogą sprzyjać infekcjom po wykonaniu tatuażu, a także osoby o zaburzonej reaktywności układu odpornościowego, która może zakłócać efektywne odbudowywanie skóry, są bardziej narażone na ryzyko powikłań po tatuażu.     

Innym możliwym źródłem powstawania bliznowców jest usuwanie tatuaży. W takich przypadkach większe ryzyko występuje, gdy konieczne staje się chirurgiczne usunięcie tatuażu (co obecnie jest rzadko stosowane ze względu na niezadowalający efekt estetyczny) lub za pomocą starszej generacji laserów, podczas gdy ryzyko jest znacznie mniejsze przy użyciu bardziej zaawansowanych laserów Q-switched (np. laser rubinowy do usuwania czarnego, niebieskiego i zielonego tuszu; laser Nd Yag do usuwania czarnego, ciemnoniebieskiego, czerwono-pomarańczowego i niektórych żółtych kolorów; laser aleksandrytowy do usuwania czarnego, niebieskiego i zielonego tuszu). 

Bliznowce i tatuaże: możliwe środki zaradcze

Pierwszym aspektem, który należy wziąć pod uwagę w odniesieniu do bliznowców i blizn przerostowych związanych z tatuażami, jest zapobieganie, ponieważ raz powstała tkanka bliznowata jest trudna do całkowitego usunięcia, a efekt estetyczny po zabiegach naprawczych może nie być doskonały.     

W tej perspektywie należy zwrócić uwagę przede wszystkim na to, jak dbać o okolicę tatuażu w ciągu 2-4 tygodni po jego wykonaniu, pomagać naturalnemu procesowi regeneracji skóry i zapobiegać rozwojowi infekcji.      

W szczególności, aby zadbać o tatuaż, należy postępować zgodnie z  zaleceniami doświadczonego tatuatora: 

• tatuaż przemywać neutralnym środkiem myjącym i delikatnie osuszać. Następnie nakładać produkt nawilżający, taki jak maść Bepanthen Tattoo do pielęgnacji tatuażu, który dzięki formule z pantenolem nawilża skórę, tworząc oddychającą warstwę ochronną; 
• 4 razy dziennie stosować maść Bepanthen Tattoo do pielęgnacji tatuażu, aby naskórek był dobrze nawilżony i miękki;
• chronić wytatuowane miejsce przed kurzem i słońcem, zakrywając je miękką, luźną odzieżą i stosując krem przeciwsłoneczny o bardzo wysokiej ochronie (SPF 50+) w przypadku tatuaży na odsłoniętych częściach ciała;
• przez 2-4 tygodnie unikać gorących i długich pryszniców i kąpieli, pływania w morzu lub basenie, sauny i zajęć sportowych, które narażają wytatuowany obszar na ryzyko urazu. 

Jeśli pomimo tych środków ostrożności na tatuowanym miejscu da się zaobserwować powstawanie bliznowców lub blizn przerostowych, konieczne jest skontaktowanie się ze specjalistą dermatologiem w celu uzyskania kompetentnej opinii i wskazania najbardziej odpowiedniego leczenia.      

Opcje leczenia, które okazały się skuteczne, chociaż reakcja skóry różni się w zależności od przypadku, obejmują:

• leki przeciwzapalne stosowane na przerostowej tkance bliznowatej (w szczególności glikokortykosteroidy) w postaci maści, kremów pod opatrunkiem okluzyjnym lub w iniekcji
• terapia uciskowa;
• zastosowanie żelu lub plastrów silikonowych;
• chirurgiczne wycięcie lub redukcja;
• zabieg krioterapii;
• laseroterapia;

Podczas wizyty specjalistycznej lekarz prowadzący wyjaśni cechy, zalety i wady każdego z zabiegów, które można zastosować w konkretnym przypadku, rozwieje wszelkie wątpliwości dotyczące techniki i rezultatów. Niestety, w wielu przypadkach tatuaż dotknięty nieprawidłowym bliznowaceniem będzie musiał zostać „poświęcony”, aby osiągnąć akceptowalny efekt estetyczny.